نخستین جلسه از سلسله کرسی های ترویجی فقه انتخابات با موضوع «بررسی فقهی ماهیت انتخابات» با ارائه حجت الاسلام والمسلمین دکتر عابدی نژاد، قائم مقام مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی، عصر دیروز در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین عابدی نژاد در این کرسی ترویجی که به همت مرکز پژوهشی فقه و اجتهاد فاضل و مشارکت مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی برگزار شد، خاطرنشان کرد: در میان مفاهیمی که در خصوص انتخابات مطرح است، در بحث ما، منظور از انتخابات نظام رای دهی و انتخاب میان گزینه هاست و در آن، پیرامون ماهیت، نحوه وجود و نحوه اعتبار انتخابات بحث خواهد شد.
وی با اشاره به مبحثی که درباره حق یا تکلیف بودن انتخابات وجود دارد، یادآور شد: اگر انتخابات حق افراد باشد، ابتدا باید ماهیت حق تبیین شود. درباره ماهیت حق دو نظریه وجود دارد که در یکی مفهوم نهایی به «نفع» ارجاع داده می شود و در نظریه دوم حق را تفسیر به «اباحه» می نمایند. اگر قائل به اباحه بودن حق باشیم و انتخابات را حق بنامیم، انتخابات نوعی حکم می تواند باشد. اگر این تحلیل مورد پذیرش ما باشد، تقابلی میان حق و تکلیف نیز پدید نخواهد آمد.
معاون پژوهش جامعةالمصطفی ادامه داد: برای بررسی ماهیت یک موضوع باید به تفاوت نوع و نحوه جعل آن نیز توجه شود. برای مثال ماهیت میان «ملکیت» در نظام اسلامی و سرمایه داری  کاملا متفاوت است. همچنین منطق توسعه احکام فقهی نیز باید مورد نظر باشد. در یک نگاه، مسائل فقهی بر اساس موضوعات اعتباری روز مورد بررسی قرار می گیرد و در نگاهی دیگر، نسبت به مسائل فقهی، موضوعات باید مأثوره باشد و هر موضوع جدید نیز باید به یکی از مسائلی که در صدر اسلام وجود داشته است، بازگردد.
وی در ادامه سخنان خود ابراز داشت: به نظر می رسد نتیجه دیدگاه اول این است که ما چیزی به عنوان نظام سیاسی یا اقتصاد اصیل اسلامی نداشته باشیم. اما اگر مبنانگری نسبت به مسائل فقهی داشته باشیم نیز یک عقب ماندگی علمی پدید می آورد و فقه ما نمی تواند مسائل جدید را تحت پوشش قرار دهد.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عابدی نژاد، راه حل سوم که کمتر مورد توجه قرار گرفته است را منطق توسعه موضوعات دانست و اذعان نمود: برای بسط احکام الهی در شئون اجتماعی باید از منطقی بهره مند باشیم. بسط این موضوعات به معنی این نیست که هیچ موضوعی نمی تواند امضائی باشد. می توان بر اساس مسائل روز، موضوعاتی را تاسیس کرد که قابل ارجاع به صدر اسلام نباشد.
وی یکی از این مسائل جدید را موضوع انتخابات دانست و افزود: البته منظور ما، ماهیت انتخابات در نظام لیبرال دموکراسی نیست. در این نظام مبنایی وجود دارد با عنوان «قرارداد اجتماعی» که مشروعیت قانون و حاکم به آن بازمی گردد و انتخابات مشروعیت بخش به حاکمیت است. طبیعتا نحوه جعل انتخابات و سایر موضوعات سیاسی و اجتماعی در نظام اسلامی نیازمند یک منطق مستقل است تا انتخابات به عنوان یک جزء از نظام سیاسی اسلام تلقی گردد.  
سخنران کرسی در پایان این بخش از سخنان خود با اشاره به ابتکار امام خمینی(قدس سره) در مسئله انتخابات، خاطرنشان کرد: یکی از ابتکارات امام راحل(ره) این بود که انتخابات را به موضوعاتی همچون بیعت ارجاع نداد. انتخابات از نظر ماهیت با بیعت، وکالت و سایر موضوعات فقهی متفاوت است و مسئله مستقلی به شمار می آید. از سوی دیگر انتخابات یک موضوع سیاسی اجتهادی است و از موضوعات وارداتی به نظام سیاسی اسلام محسوب نمی شود.
در ادامه این نشست، حجت الاسلام والمسلمین دکتر باغستانی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) به عنوان ناقد کرسی به نقد نظرات مطرح شده پرداخت و ابراز داشت: آقای عابدی نژاد از مقدمات بعیده بحث را شروع کرده‌اند، و به اصل موضوع جلسه «بررسی ماهیت فقهی انتخاب» و مسائل پیرامون آن ورود پیدا نکردند. موضوع انتخابات را می توان یک بحث جدید و وارداتی در نظام سیاسی اسلام خواند که اصولا پیش از مشروطیت به کلی مطرح نبود.
وی ادامه داد: بهتر است در رابطه با موضوع نشست به مسائل عصر حاضر ورود شود که آیا می توان از فقه برای انتخابات استفاده کرد و همچنین باید به شبهات فقهی پیرامون مسئله پرداخته شود.
حجت الاسلام والمسلمین باغستانی در ادامه به برخی شبهات فقهی پیرامون انتخابات مانند واجب عینی یا کفایی بودن انتخابات، ثابت بودن حق رای برای همه افراد یا اختصاص آن به اهل تشخیص و... اشاره کرد و موضوع بحث را متوجه این دست از مسائل دانست.
حجت الاسلام والمسلمین عابدی نژاد در بخش دوم سخنان خود اظهار داشت: موضوع این کرسی ماهیت انتخابات است و ما باید پیش از ورود به بحث، رویکرد خود را نسبت به ماهیت انتخابات مشخص نماییم. از نظر ما، موضوع انتخابات نه توقیفی و نه وارداتی، بلکه اجتهادی است.
شایان ذکر است این کرسی ترویجی، با گفت وگو و تبادل نظر میان ارائه دهنده و ناقد کرسی با محققان و پژوهشگران حاضر در جلسه پایان یافت.